Вара - каменот на љубовта

Во, сега веќе далечната, 1998 година, најавено беше издањето на „првиот македонски стрип албум“ [1]. Се работи за стрипот „Вара каменот на љубовта“, по сценарио на Иван Пешев, цртеж на Зоран Танев, туш на Смиле Цветановски и колор на Тони Анастасовски. Па сепак, и покрај тоа што стрипот не само што беше нацртан, туку е и испечатен, до неговото издавање за жал никогаш не се стигна. Причините за ваквиот немил расплет на настаните се обвиткани во магла.

По речиси 20 години од печатењето на стрип албумот,  во време кога истиот тоне во заборав без изгледи за скорешно издавање, македонскиот стрип автор Дарко Богданов, во сплет на околностите, успева да пронајде едно негово отпечатено, неуништено издание. Благодарение на Дарко, во овој блог напис ќе можете да го прочитате несудениот „прв македонски стрип албум“ кој што воедно, доколку официјално влегол во продажба, ќе бил и првиот македонски колор стрип албум.

Скенови од дел од нацртаните и обоени табли, а не скенови од печатеното издание, можете да видите на блогот на колористот на самиот стрип, Тони Анастасовски - врска.

Стрипот „Вара каменот на љубовта“, во CBR формат, можете да го преземете од следната врска:

www.mediafire.com/download/0zfrlay8rqushzv/Vara+-+Kamenot+na+ljubovta.cbr

Доколку сакате да дознаете нешто повеќе околу најавите на овој стрип, непосредно пред неговото планирано објавување, ви го прикажуваме интервјуто со сценаристот Иван Пешев направено од М. Костовска, кое што на 11 декември 1998 година е објавено во весникот  M Express, од 66 до 68 страница [2]

Со Иван Пешев, авторот на првиот македонски стрип – албум

Астерикс, варди се!

„Замисли преку стрипот да градиш еден победнички дух кај децата. Да им покажуваш дека нивните предци биле бестрашни, биле авантуристи, на некој начин непобедливи. Со тоа им се дава некаква позитивна насока уште од најрана возраст, да не гледаат лошо на фактот што се родени тука и да сфатат дека имаат многу интересна и горда историја. Едноставно да создаваме позитивен мит за сопствената нација“

Деновиве нешто ѝ се случува на мас-културата во Македонија. Штотуку се подготвува на виделина да излезе првиот македонски стрип-албум, со жанр карикатурална гротеска и со наслов „Вара-каменот на љубовта“, без ничија помош...

Сценарист и извршен продуцент на стрипот е Иван Пешев.

• Како дојде до идеја за правење на стрип, кој ќе биде македонски одговор на светските стрип гротески?

Кај многу наши уметници постои потреба да направат нешто невидено од кое светот ќе „падне на нос“. Затоа многу често се „забегува“ и задолжително има некое промашување од причина што занаетот не е „испечен“ како што треба. Овој стрип не е ништо ново во однос на светската продукција на стрипови. Но, со доволна гордост и самоувереност, тврдам дека како приказната така и цртежот се држат до европските стандарди. Слободно може да се стави покрај „Астерикс“, за кој многумина ќе нè обвинат дека, нели, личи на него, и може без срам да „стои“ покрај него. Со подобри услови на технологија, на пример, да се работеше колорот на “blue print” стрипот ќе изгледаше уште подобро.

• Дали е ова прв стрип албум, творба на македонски уметници?

Македонија, како држава, постои педесет години но, досега имало само обиди за омасовување на стрип културата. Кога велам обиди, не омаловажувам никого. На пример, тука е Диме Иванов, кој има направено многу стрип – табли, потоа Мацко Ќамиловски кој има најголемо интернационално професионално искуство и кој помогна многу за да излезе овој стрип, како и многу други. На Македонија ѝ треба стрип како израз на мас културата. Тука функционира само „висока“ култура, значи се печатат на пример, дела на Пауло Коељо, но не и на Стивен Кинг. Масовната култура се создава со пожанровска литература, чиј дел е и стрипот. Во однос на стрип културата, Македонија сега се наоѓа во парадоксална ситуација, постои “underground” стрип кој излегуваше во весникот „Лифт“ и кој требаше да биде одговор на некаков “main stream” стрип, кој всушност го нема. Ние немаме ништо против “underground” стрип, но смешно е да нема ниту еден “main stream” стрип (каков што е „Вара“). Тоа е како да имате одговор без прашање.

• Чиј сон е овој стрип?

Иницијативата е на Љупчо Палевски, кој беше заинтересиран за една моја хумористична приказна која потоа ја претворивме во карикатурална гротеска. Тоа се случи отприлика пред шест месеци, кога се изработи синопсис, а потоа се изработи и сценариото од кое, пак, се оформија ликовите. Тимот се состои од навистина способни луѓе, како што се Зоран Танев, главниот цртач, кој е исклучително талентиран човек и чиј талент треба да се негува на овие простори, потоа тушерот Смиле Цветановски и колорот кој отпрвин планиравме да се изработи компјутерски но, го средивме со колористот Тони Атанасовски (Анастасовски, н.з.), кој направи одлична работа.

• Што ви беше идејата?

Идејата е на хумористичен начин да се прикаже нашата историја. Историјата е подложна на интервенции од секаков вид, што не мора секогаш да значи нешто лошо. Јас направив спој на две теории, на официјалната историја која вели дека Словените потекнуваат од зад Карпатите, а алтернативната историја, која зборува дека ние никогаш не сме дошле од некакаде туку сме овдешно, домицилно население. Во кратки црти, се работи за група Словени предводени од храбриот Домогој и неговата ќерка Вара кои доаѓаат на Балканот во својата потрага по голема вода покрај која се наоѓа каменот на љубовта кој всушност е аманет од нивниот прадедо Преслав кој живеел на тоа место. (Тука е тој спој на официјалната и алтернативната историја). Сосема случајно доаѓаат во Лихнидос, кој е под византиска власт. Царот на Византија Ираклиј, кој е историска личност, го испраќа супертајниот шпион Страбон во Лихнидос со цел да им го загорчи доаѓањето на Словените и да ги натера да се вратат таму од каде што дошле...

• Ти се трудиш во приказната да вткаеш историска подлога.

Приказната има голема историска подлога. Ние се служиме со историски личности, како што е на пример царот Ираклиј, Ромеите, значи несловенското население, се вистинити ликови пронајдени во разна литература за Византија. Словените пак, со мали интервенции дека Преслав потекнува од тука е тој микс на двете верзии на историјата. Но, кој може да ни замери?

Ги учиме децата да не бидат „кукумјавки“

• Во овој стип покрај историјата, се жонглира и со националното чувство, да не кажам национализмот.

Кажи ми што мислиш, на каква публика, стрипот е најомилена литература?

• На деца и млади.

Замисли преку стрипот да градиш еден победнички дух кај децата. Да им покажуваш дека нивните предци биле бестрашни, биле авантуристи, на некој начин непобедливи. Со тоа им се дава некаква позитивна насока уште од најрана возраст, да не гледаат лошо на фактот што се родени тука и да сфатат дека имаат многу интересна и горда историја. Едноставно да создаваме позитивен мит за сопствената нација. Од тој аспект, стрипот може да се сфати како облик на национализам. Но, таков стрип е и „Астерикс“, на пример, чија приказна е за едно мало галско племе кое се бори против империја од калибар на еден Рим и помалку или повеќе, секогаш победува. „Астерикс“ се јавува по Втората светска војна кога на Франција ѝ треба духовно излекување. Така Астерикс е Гал – јунак (Франција), кој задно со своите пријатели успева да ја задржи слободата на своето племе и да извојува моралната победа над страшната Империја (Германија).

Сепак, ултранационализам, од кој секој интелектуалец би требало да бега, би било кога авторот ќе ја пропагира само алтернативната историја, односно дека ние сме потомци на старите Македонци, што ќе се спротивставува на теоријата за Големата преселба на народите, што инаку е познат историски факт. Јас не бегам во шовинизам туку „играм“ меѓу двете стории. Вистината е секогаш помеѓу, нели?

• Кај нас до сега во јазикот немаме т.н. стрип – јазик (жаргон). Ти на себе ја преземаш одговорноста преку „Вара“ да „создадеш“ и да го наметнеш тој стрип жаргон, а сепак да ги зачуваш основните јазични норми.

Ние бевме генерација(ии) кои единствен контакт со стрипот можевме да го оствариме преку српскохрватскиот јазик. Денес, за жал, е сè уште така. Ако некој 10-11 годишник сака да прочита стрип мора да научи српски или хрватски. Каква глупост! Во тој поглед на ова јазично прашање, слободно обвинете ме за ултранационализам! Што се однесува до тоа дали „Вара“ ќе се држи до некаков литературен македонски јазик, одговорот е, се разбира, не! Стрипот „Вара каменот на љубовта“ не е т.н. „висока“ литература, па според тоа, жаргонот ќе биде неговиот јазик.

• На почетокот ми кажа дека стрипот е реализиран без помош на државните институции, односно на министерството за култура. Да не прашувам зошто?

Во последно време на „грб“ на споменатото министерство се закачија многу „крвопии“ со доста убедлив став дека нивните проекти ја заслужуваат нивната финансиска помош. Но, не само што тие проекти се лоши, туку се и недоходовни. Јас, на пример, во последно време не забележав дека некој филм финансиран од министерството заработи одредена сума на пари...

Затоа, ние одлучивме да си го заштедиме времето и финансискиот проблем да го решиме како знаеме и умееме. Љупчо Палевски е човек кој има идеја да остави нешто зад себе во поглед на уметноста и тој е човекот кој ја финансира својата идеја. Така, сега имаме стрип од педесет табли, full color, што исто како и стандардното издание на „Астерикс“. Планираме и второ, трето и четврто продолжение, а ако е сè во ред, односно ако постои заинтересираност кај публиката, тогаш ќе продолжиме и понатаму.

[1] Иако е најавен како прв македонски стрип албум, сепак би требало да се спомне дека и претходно, во рамки на поранешна Југославија, се објавувани стрипови на македонски автори, меѓу кои стриповите од едицијата „Никад робом“, дел од кои што беа прикажани и на овој блог.
[2] Интервјуто е скенирано од Никола Темков и е преземено од форумот Макстрип (врска), а од страна на авторот на блогот, од слика е конвертирано во текст.