Никад робом, историја

На стрип серијалот „Никад робом“, покрај авторите од во тоа време другите југословенски републики, работат и македонските стрип автори: Миле Топуз, Љупчо Филиповски, Д. Ташковски и И. Јордановски, а едно време стриповите од овој серијал се печатат во печатницата „Нова Македонија“ во Скопје.

Јурица Кладушан, Nikad Robom, Stripovi.com (превод од хрватски на македонски: Интернет Македонец):

„...Издавачката куќа „Дечје новине“ со главниот уредник Среќко Јовановиќ, во својата рана фаза на издавачка дејност, ја издава истоимената едиција Дечје новине. Дечје новине покрај низата објавени стрипови, на 25 ноември 1958 година, во бројот 23 го издаваат првиот стрип на авторот од Горни Милановац, Десимир Жижовиќ Буина под називот Никад робом. Стрипот со тематика од Народно-ослободителната борба (понатаму во текстот НОБ), добива место од половина страница и со време прерастува во серијал. Го добива називот една парола која ја носиле демонстрантите на 27 март 1941 година, на почетокот од Втората светска војна. Главен јунак е малиот пекарски помошник Марко кој оди во партизани...

Во мај 1963 година првиот независен стрип излегува во новата едиција со исто име Никад робом. Изданието беше објавено во Новосадскиот Форум на 32 страници, 145x205 mm, од кои што 16 страници се во боја. Продаван е по цена од 60 динари. Отпрвин тој излегува еднаш месечно, а подоцна еднаш на два месеци. Објавени се серија на приказни со теми на националната историја на различни епохи и региони во чија реализација работи бројна екипа на автори од различни места. Покрај јунаците „Мирко и Славко“ на Десимир Жижовиќ Бужин, најмногу се истакнуваат кратките серијали „Акант“ на Радивоје Богоевиќ, „Таинствениот витез“ на Петер Радичевиќ, „Блажо и Јелица“ на Добрица Ериќ и Радивоје Богоевиќ, „Дабиша“ на Божидар Веселиновиќ и „Хајдук Вељко“ на Живорад Атанацковиќ. Ивица Бедњанец, еден од најплодните и најпознатите автори објавува тринаесет приказни со теми од хрватската историја и 12 приказни со теми од НОБ. Живорад Атанацковиќ нацртал осумнаесет приказни од српската историја. Здравко Сулиќ во соработка со Александар Бизетиќ направил тринаесет изданија фотострипови со теми од НОБ. Мал број на публикации се подготвени и од Миодраг Џурџиќ, Никола Митровиќ-Кокан, Брана Јовановиќ, Миле Топуз, Љубомир Филиповски, Лео Корелц, Младен Трнски, Станислав Спалајковиќ, Слободан Поповиќ, Хрвоје Радовановиќ и Ивица Кољанин. Сепак, другите херои чиј што промет е 2000 до 20.000 продадени копии, не се во можност да се рамнат со Мирко и Славко, кој ја надминувал продажбата од 35.000 до 50.000 копии, и во 1969 година, се стигнува до промена на концептот. Почнува да се печати во Скопје во печатницата „Нова Македонија“, а изданието поради високата популарност на малите партизански курири Мирко и Славко се трансформира во едицијата Никад робом Мирко и Славко, и излегува од 4 април 1969 година, од бројот 195 на мал формат 125x170mm од 64 страници, плус корици. Напоредно, во истиот формат и распоред, оригиналната серија, исто така, излегува со број 195, но со промена на називот Никад робом - цртана школа. Од број 196 на бројот се додава римската II и така излегува до крајот на учебната година до бројот 203. Во учебната 1969/70 објавени беа уште 30 броеви, со што завршува излегувањето на цртаната школа... “

Jurica Kladušan, Nikad Robom, Stripovi.com (изворно на хрватски јазик):

„...Izdavačka kuća „Dečje novine“ sa glavnim urednikom Srećkom Jovanovićem u svojoj ranijoj fazi izdavaštva izdala je istoimenu ediciju Dečje novine. Dečje novine pored niza objavljenih stripova 25.studenog 1958. u broju 23 izdaju prvi broj stripa gornjomilanovačkog autora Desimira Žižović Buina pod nazivom Nikad robom. Strip sa tematikom iz narodnooslobodilačke borbe (u daljnjem tekstu NOB-e), dobiva mjesto od pola strane i vremenom prerasta u serijal. Dobio je naziv po jednoj paroli koju su nosili demonstranti 27.ožujka 1941. na početku 2.svjetskog rata. Glavni junak je mali pekarski pomoćnik Mirko koji odlazi u partizane...

U svibnju 1963. prvi samostalni strip izlazi u novoj ediciji istoimenog naziva Nikad robom. Izdanje je tiskano u novosadskom Forumu na 32 stranice, formata 145x205 mm od kojih je 16 stranica bilo u boji. Prodavano je po cijeni od 60 dinara. Na početku je izlazilo jednom mjesečno, a kasnije dvomjesečno. Objavljen je čitav niz priča sa temama iz nacionalne povijesti različitih povijesnih razdoblja i regija na čijoj je realizaciji radila brojna ekipa autora iz različitih krajeva. Uz junake Mirka i Slavka Desimira Žižović Buina najviše se ističu kratki serijali Akant Radivoja Bogičevića, Tajanstveni vitez Petra Radičevića, Blažo i Jelica Dobrice Erića i Radivoja Bogičevića, Dabiša Božidara Veselinovića i Hajduk Veljko Živorada Atanackovića.Ivica Bednjanec, jedan od najplodonosnijih i najkvalitetnijih autora objavio je trinaest priča sa tematikom iz hrvatske povijesti i 12 priča sa temama iz NOB-e. Živorad Atanacković nacrtao je osamnaest priča iz srpske povijesti. Zdravko Sulić u suradnji sa Aleksandrom Bizetićem napravio je trinaest izdanja fotostripa sa tematikom iz NOB-e. Manji broj izdanja nacrtali su i Miodrag Đurđić, Nikola Mitrović Kokan, Brana Jovanović, Mile Topuz, Ljubomir Filipovski, Leo Korelc, Mladen Trnski, Stanislav Spalajković, Slobodan Popović, Hrvoje Radovanović i Ivica Koljanin. No, ipak ostali junaci čiji je prodani tiraž bio od 2.000 do 20.000 primjeraka, nisu se mogli mjeriti sa Mirkom i Slavkom, koji je premašivao prodaju od 35.000 do 50.000 primjeraka, i godine 1969. u ediciji dolazi do promjene koncepcije. Počinje se tiskati u Skoplju u tiskari „Nova Makedonija“, a izdanje se zbog velike popularnosti malih partizanskih kurira Mirka i Slavka transformira u ediciju Nikad robom Mirko i Slavko, i izlazi 4.travnja 1969. od broja 195 na malom formatu 125x170mm na 64 stranice, plus korice.Usporedno sa njom, u istom formatu i izgledu izvorna serija izlazi isto sa brojem 195, ali sa promjenom naziva Nikad robom - Crtana škola.Od broja 196 dodaje se broju rimsko II, i tako izlazi do kraja školske godine do broja 203. Školske godine 1969/70 izašlo je još 30 brojeva i time završava izlaženje Crtane škole...“ - Jurica Kladušan, Stripovi.com (преземено од: www.stripovi.com/enciklopedija/izdavaci-edicije/nikad-robom/246/)